Ngứa vùng kín khi mang thai là một trong những triệu chứng khó chịu và phổ biến mà rất nhiều mẹ bầu gặp phải. Tình trạng này không chỉ gây ra cảm giác bứt rứt, khó chịu trong sinh hoạt hàng ngày mà còn khiến nhiều thai phụ lo lắng về sức khỏe của bản thân và ảnh hưởng đến thai nhi. Liệu đây có phải là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng, hay chỉ là sự thay đổi sinh lý bình thường trong thai kỳ?
1. Ngứa vùng kín khi mang thai là gì? Tại sao mẹ bầu dễ bị ngứa?
Ngứa vùng kín khi mang thai là cảm giác khó chịu, bứt rứt ở khu vực âm hộ, âm đạo và đôi khi lan ra cả vùng bẹn, đùi. Tình trạng này có thể đi kèm với các triệu chứng khác như nóng rát, sưng đỏ, khí hư bất thường hoặc không có bất kỳ dấu hiệu nào khác ngoài ngứa.
Mẹ bầu dễ bị ngứa vùng kín hơn người bình thường chủ yếu là do những thay đổi lớn trong cơ thể trong suốt thai kỳ
- Thay đổi nội tiết tố: Nồng độ hormone Estrogen và Progesterone tăng cao đột ngột khi mang thai. Sự thay đổi này làm tăng lưu lượng máu đến vùng chậu, khiến niêm mạc âm đạo trở nên ẩm ướt và nhạy cảm hơn, đồng thời cũng thay đổi môi trường pH tự nhiên của âm đạo, tạo điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn và nấm men phát triển.
- Tăng tiết dịch âm đạo: Khi mang thai, cơ thể tăng sản xuất dịch tiết âm đạo (khí hư) để bảo vệ ống sinh sản khỏi nhiễm trùng. Mặc dù là bình thường, nhưng nếu dịch tiết quá nhiều hoặc ẩm ướt liên tục, vùng kín dễ bị ẩm ướt, bí bách và là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn, nấm phát triển gây ngứa.
- Hệ miễn dịch suy giảm nhẹ: Để cơ thể chấp nhận phôi thai, hệ miễn dịch của mẹ bầu sẽ có sự suy giảm nhẹ. Điều này khiến mẹ bầu dễ bị nhiễm trùng hơn so với bình thường.
- Kích thước tử cung và thai nhi lớn dần: Khi thai nhi lớn lên, tử cung mở rộng có thể gây áp lực lên các mạch máu và dây thần kinh ở vùng chậu, gây ra cảm giác ngứa ngáy hoặc khó chịu.
- Căng giãn da vùng bụng và đùi: Sự tăng cân nhanh chóng và da bị kéo căng ở vùng bụng, đùi cũng có thể gây ngứa lan rộng, đôi khi lan đến cả vùng bẹn.
2. Các nguyên nhân phổ biến gây ngứa vùng kín khi mang thai
Việc xác định đúng nguyên nhân gây ngứa vùng kín khi mang thai là rất quan trọng để có hướng xử lý phù hợp và an toàn cho cả mẹ và bé.
Cần xác định nguyên nhân gây ngứa để điều trị phù hợp
2.1. Nhiễm nấm âm đạo (candidiasis)
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ngứa vùng kín khi mang thai, chiếm khoảng 70-80% các trường hợp. Nhiễm nấm âm đạo (còn gọi là tưa miệng hoặc nấm Candida) thường do nấm Candida albicans gây ra.
- Triệu chứng: Ngứa dữ dội (có thể nóng rát), sưng đỏ âm hộ, đau khi quan hệ tình dục hoặc đi tiểu. Khí hư thường đặc, màu trắng đục, vón cục như bã đậu hoặc phô mai, không có mùi hoặc có mùi men nhẹ.
- Ảnh hưởng đến thai nhi: Nhiễm nấm âm đạo thường không gây nguy hiểm cho thai nhi trong bụng mẹ. Tuy nhiên, nếu mẹ bị nấm khi sinh thường, nấm có thể lây sang bé, gây tưa miệng (nấm ở miệng) hoặc phát ban tã ở trẻ sơ sinh.
2.2. Viêm âm đạo do vi khuẩn (bacterial vaginosis – bv)
BV là tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo, khi vi khuẩn có lợi (Lactobacillus) giảm đi và vi khuẩn có hại phát triển quá mức.
- Triệu chứng: Ngứa nhẹ hoặc không ngứa, nhưng khí hư có mùi tanh khó chịu (đặc biệt sau khi quan hệ tình dục), màu trắng xám hoặc loãng như nước.
- Ảnh hưởng đến thai nhi: BV có thể gây ra một số biến chứng thai kỳ nghiêm trọng nếu không được điều trị, bao gồm chuyển dạ sinh non, vỡ ối sớm, nhiễm trùng ối, và sinh con nhẹ cân. Do đó, việc chẩn đoán và điều trị BV trong thai kỳ là rất quan trọng.
2.3. Nhiễm trichomonas (Trichomoniasis)
Đây là một bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) do ký sinh trùng Trichomonas vaginalis gây ra.
2.4. Khô âm đạo
Một số mẹ bầu có thể gặp tình trạng khô âm đạo do thay đổi nội tiết tố hoặc do tác dụng phụ của một số loại thuốc. Khô âm đạo gây ngứa, đặc biệt là khi quan hệ tình dục.
2.5. Viêm da tiếp xúc (Contact dermatitis)
Đây là phản ứng dị ứng hoặc kích ứng da với các sản phẩm tiếp xúc trực tiếp với vùng kín.
2.6. Rạn da vùng bẹn, đùi
Khi mang thai, da ở vùng bụng, đùi và bẹn có thể bị căng giãn quá mức do tăng cân nhanh, gây ra các vết rạn da. Các vết rạn này thường gây ngứa, đôi khi lan đến vùng kín.
Rạn da khi mang thai là một trong những dấu hiệu cần lưu ý
2.7. Ứ mật trong gan khi mang thai (intrahepatic cholestasis of pregnancy – icp)
Đây là một tình trạng gan hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, thường xuất hiện vào tam cá nguyệt thứ ba.
2.8. Các nguyên nhân khác
- Chàm (Eczema) hoặc Vảy nến: Nếu mẹ bầu có tiền sử mắc các bệnh về da này, vùng kín cũng có thể bị ảnh hưởng.
- Bệnh lây truyền qua đường tình dục khác: Herpes sinh dục, lậu, chlamydia… cũng có thể gây ngứa và các triệu chứng khác.
3. Khi nào mẹ bầu cần đi khám bác sĩ khi bị ngứa vùng kín?
Hầu hết các trường hợp ngứa nhẹ do thay đổi sinh lý hoặc nấm âm đạo không quá nguy hiểm. Tuy nhiên, mẹ bầu cần đi khám bác sĩ ngay nếu gặp các dấu hiệu sau:
- Ngứa dữ dội, kéo dài không giảm.
- Kèm theo khí hư bất thường: Thay đổi màu sắc (vàng, xanh, xám), có mùi hôi tanh khó chịu, sủi bọt, hoặc vón cục như bã đậu.
- Đau rát, sưng đỏ, có mụn nước, vết loét ở vùng kín.
- Đau khi đi tiểu hoặc khi quan hệ tình dục.
- Ngứa toàn thân, đặc biệt là lòng bàn tay, bàn chân (nghi ngờ ứ mật trong gan).
- Sốt, ớn lạnh.
- Đã thử các biện pháp tại nhà mà không hiệu quả.
Việc đi khám sớm giúp bác sĩ chẩn đoán đúng nguyên nhân và đưa ra phác đồ điều trị an toàn, phù hợp cho thai kỳ, tránh những biến chứng đáng tiếc cho cả mẹ và bé.
4. Cách giảm ngứa vùng kín khi mang thai an toàn tại nhà
Trong khi chờ đợi đi khám hoặc đối với những trường hợp ngứa nhẹ do sinh lý, mẹ bầu có thể áp dụng các biện pháp sau để giảm bớt khó chịu:
4.1. Vệ sinh vùng kín đúng cách
- Rửa vùng kín bằng nước sạch và dung dịch vệ sinh dịu nhẹ: Chỉ rửa bên ngoài âm hộ, không thụt rửa sâu vào bên trong âm đạo. Chọn dung dịch vệ sinh có độ pH phù hợp (axit nhẹ, khoảng 4.0 – 4.5) và thành phần tự nhiên, không chứa xà phòng, paraben, hương liệu mạnh.
- Lau khô nhẹ nhàng: Sau khi đi vệ sinh hoặc tắm, dùng khăn mềm sạch lau khô vùng kín từ trước ra sau để tránh lây nhiễm vi khuẩn từ hậu môn.
- Không dùng xà phòng tắm thông thường: Các loại xà phòng này thường có độ pH cao, dễ làm mất cân bằng pH tự nhiên của vùng kín và gây khô rát, kích ứng.
4.2. Lựa chọn trang phục phù hợp
- Mặc quần lót cotton: Chất liệu cotton thấm hút mồ hôi tốt, thoáng khí, giúp vùng kín luôn khô ráo. Tránh quần lót bằng sợi tổng hợp (nylon, polyester) vì chúng giữ ẩm, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
- Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát: Tránh quần jean bó sát, váy bó hoặc quần áo quá chật, đặc biệt là trong thời tiết nóng ẩm.
- Thay quần lót thường xuyên: Ít nhất 2 lần/ngày hoặc ngay khi cảm thấy ẩm ướt, sau khi tập thể dục.
Lựa chọn trang phục bầu phù hợp
4.3. Chế độ ăn uống lành mạnh
- Giảm đường và tinh bột tinh chế: Vi khuẩn và nấm men “yêu thích” đường. Hạn chế đồ ngọt, bánh kẹo, nước ngọt có ga có thể giúp giảm nguy cơ nhiễm nấm.
- Bổ sung sữa chua không đường: Sữa chua chứa lợi khuẩn Lactobacillus, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột và âm đạo. Tuy nhiên, chỉ mang tính hỗ trợ, không thay thế thuốc điều trị.
- Uống đủ nước: Giúp cơ thể thải độc và duy trì độ ẩm.
4.4. Tránh các tác nhân gây kích ứng
- Tránh dùng các sản phẩm có mùi hương: Nước hoa vùng kín, băng vệ sinh có mùi, giấy vệ sinh có mùi, chất tẩy rửa mạnh cho quần áo lót.
- Không thụt rửa âm đạo: Tuyệt đối không thụt rửa vì sẽ làm xáo trộn hệ vi sinh tự nhiên, đẩy vi khuẩn từ ngoài vào sâu bên trong, gây nhiễm trùng nặng hơn.
- Hạn chế quan hệ tình dục: Nếu bị ngứa dữ dội hoặc nghi ngờ nhiễm trùng, nên kiêng quan hệ tình dục cho đến khi được điều trị khỏi.
4.5. Sử dụng túi chườm lạnh hoặc bôi kem dưỡng ẩm (không thuốc)
- Chườm lạnh: Dùng một chiếc khăn sạch bọc túi đá nhỏ chườm nhẹ nhàng bên ngoài vùng kín để giảm ngứa và sưng.
- Kem dưỡng ẩm dịu nhẹ: Đối với ngứa do khô da hoặc rạn da, có thể dùng các loại kem dưỡng ẩm không mùi, không chứa corticoid an toàn cho bà bầu (tham khảo ý kiến bác sĩ).
5. Phòng ngừa ngứa vùng kín khi mang thai hiệu quả
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Áp dụng các biện pháp sau đây sẽ giúp mẹ bầu giảm đáng kể nguy cơ bị ngứa vùng kín khi mang thai:
5.1. Duy trì vệ sinh cá nhân đúng cách
- Vệ sinh hàng ngày: Rửa vùng kín 1-2 lần/ngày bằng nước sạch hoặc dung dịch vệ sinh phụ nữ chuyên biệt, dịu nhẹ, không mùi, có pH phù hợp.
- Lau khô sau khi vệ sinh: Luôn lau khô vùng kín từ trước ra sau bằng khăn mềm, sạch.
- Thay băng vệ sinh/quần lót đều đặn: Thay băng vệ sinh thường xuyên trong kỳ kinh nguyệt hoặc khi có nhiều khí hư. Thay quần lót ít nhất 2 lần/ngày hoặc khi cảm thấy ẩm ướt.
5.2. Lựa chọn trang phục & chất liệu
- Ưu tiên quần lót cotton: Chất liệu thoáng khí, thấm hút mồ hôi tốt giúp giữ vùng kín khô ráo.
- Mặc quần áo rộng rãi: Tránh quần áo quá chật hoặc làm từ vải tổng hợp, không thoáng khí.
5.3. Chế độ ăn uống & lối sống lành mạnh
- Hạn chế đường và đồ ngọt: Giảm lượng đường trong chế độ ăn để hạn chế môi trường phát triển của nấm men.
- Ăn sữa chua không đường: Bổ sung lợi khuẩn cho đường ruột và âm đạo.
- Uống đủ nước: Giúp thanh lọc cơ thể và duy trì độ ẩm cần thiết.
- Tránh căng thẳng: Căng thẳng có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch.
- Ngủ đủ giấc: Giúp cơ thể phục hồi và tăng cường sức đề kháng.
5.4. Tránh các tác nhân gây kích ứng tiềm ẩn
- Nói không với thụt rửa âm đạo.
- Tránh các sản phẩm có mùi hương nhân tạo: Bao gồm dung dịch vệ sinh, băng vệ sinh, giấy vệ sinh, xà phòng tắm có mùi…
- Giặt quần lót riêng: Với xà phòng dịu nhẹ, không mùi và xả kỹ.
5.5. Quan hệ tình dục an toàn
- Nếu bạn tình có dấu hiệu nhiễm trùng, cần đi khám và điều trị để tránh lây nhiễm ngược lại.
- Sử dụng bao cao su trong trường hợp cần thiết, đặc biệt nếu có tiền sử mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
5.6. Thăm khám sức khỏe định kỳ
- Đi khám thai định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ để được kiểm tra, tư vấn và phát hiện sớm các vấn đề bất thường.
- Không tự ý mua thuốc hoặc dùng các bài thuốc dân gian khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Ngứa vùng kín khi mang thai là một vấn đề phổ biến và có nhiều nguyên nhân khác nhau. Mặc dù đôi khi chỉ là thay đổi sinh lý bình thường, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý viêm nhiễm cần được điều trị sớm để tránh ảnh hưởng đến thai nhi.
